Του Ιορδάνη Τζαμτζή.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της Πανελλήνιας Κίνησης Δασολόγων, αρ. Φύλλου 44 (Οκτώβ.-Νοέμβ.-Δεκέμβ. 2009).
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής είναι πλέον γεγονός. Είναι κάτι που για αρκετά χρόνια παρέμενε μία ιδέα, μία πρόταση, ένα θέμα πολλών συζητήσεων και μάλιστα ακαθόριστης μορφής και χωρίς συγκεκριμένο πλαίσιο, που παρόλα αυτά μαγνήτιζε το ενδιαφέρον όλων ή καλύτερα της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών, εκτός ίσως αυτών που ήταν και είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία του. Θεωρώ ότι ήδη έχει αργήσει αρκετά. Και αυτό όχι με την τυπική έννοια της δημιουργίας απλά ενός ακόμα Υπουργείου ή την εμφάνιση απλά ενός νέου λογότυπου σε δημόσια έγγραφα. Το νέο Υπουργείο πρέπει να σηματοδοτεί την αναθεώρηση της πολιτικής ατζέντας των κυβερνήσεών μας και το διαχωρισμό και ανάδειξη συγκεκριμένων τομέων της καθημερινής μας πραγματικότητας: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΚΛΙΜΑ σύμφωνα με τον τίτλο.
Με τα νέα δεδομένα ο τομέας Δάση μετακομίζει στο καινούριο του σπίτι. Προφανώς αυτή η αλλαγή αποτελεί την έναρξη μίας νέας πορείας, η οποία πριν ακόμα ξεκινήσει καλό θα είναι να απαντηθούν ορισμένα ερωτήματα και να λυθούν ορισμένα από τα πολλά προβλήματα. Ένα ερώτημα-πρόβλημα είναι αυτό της χρηματοδότησης του Δασικού τομέα η οποία αν συνεχίσει να είναι η ίδια με τα προηγούμενα έτη τότε δε θα υπάρξει καμία ουσιαστική, θετική εξέλιξη των πραγμάτων. Η προτεραιότητα της Προστασίας και Ανάπτυξης των δασών μας θα παραμείνει στα λόγια ή απλά θα προαχθεί σε μία καλύτερη θέση στην ιεραρχία της πολιτικής ατζέντας. Αν λοιπόν, η χρηματοδότηση του δασικού τομέα προέρχεται από τις δυνατότητες του δημοσίου, με τη μορφή που γινόταν μέχρι σήμερα, τότε θα ακολουθήσει την ίδια μοίρα με όλες τις άλλες χρηματοδοτήσεις που ατροφούν τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της κακής οικονομικής κατάστασης της χώρας μας και των λανθασμένων προτεραιοτήτων. Υπάρχει όμως ένα χρηματοδοτικό μέσο το οποίο δεν ακολουθεί προς το παρόν τις πενιχρές δυνατότητες των άλλων και αυτό είναι ο Ειδικός Φορέας Δασών (ΕΔΦ).
Λαμβάνοντας υπόψη με ποια έννοια είναι διαφορετικός ο ΕΔΦ, πώς λειτουργούσε ή πώς δε λειτουργούσε έως σήμερα καταλήγουμε στην απορία, ποιο είναι το μέλλον του μετά την μεταφορά της Γενικής Δ/νσης Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών στο ΥΠΕΚΑ και συγκεκριμένα ποιο είναι το μέλλον της χρηματοδότησης του παραμελημένου δασικού τομέα.
Αρχικά αναφέρουμε πως το Κεντρικό Ταμείο Γεωργίας, Κτηνοτροφίας και Δασών ιδρύθηκε με το άρθρο 12 του Α.Ν. 574/1937 και τροποποιήθηκε με το Ν. 389/1943, το Β.Δ. 284/1961 και το Ν. 3208/2003 ως εποπτευόμενο Ν.Π.Δ.Δ. υπό το Υπουργείο Γεωργίας, με το οποίο καθορίστηκαν τα έσοδα των Δασών και ορίστηκαν οι δαπάνες που χρηματοδοτούσε, οι οποίες αφορούσαν έργα και εργασίες που εξυπηρετούσαν αποκλειστικά δασοπονικούς σκοπούς. Μέχρι το 1997 το Κ.Τ.Γ.Κ. & Δασών χρηματοδοτούσε τις περιφερειακές Δασικές Υπηρεσίες για λειτουργικές δαπάνες και έργα, αλλά δεν κατανέμονταν όλα τα έσοδα για δασοπονικούς σκοπούς, καθώς μέρος αυτών διατέθηκαν και σε άλλους τομείς, όπως η γεωργία. Από το 1997 έως το 2003, εξαιτίας της μεταφοράς των Δασικών Υπηρεσιών στις Περιφέρειες, δεν μπορούσε να γίνει διάθεση των εσόδων σε αυτές, λόγω νομοθετικού κενού το οποίο ήρθε να καλύψει ο Ν. 3208/2003. Με το νόμο αυτό στον προϋπολογισμό του Κ.Τ.Γ.Κ. & Δασών ο φορέας 120 «Δάση-Θήρα» μετονομάζεται σε Ειδικό Φορέα Δασών και αφορά τα έσοδα των Δασών που κατατίθενται στο Κ.Τ.Γ.Κ. & Δασών. Τα έσοδα του ΕΦΔ που διακρίνονται στις κατηγορίες «Δάση» και «Θήρα» προέρχονται βασικά από δραστηριότητες των περιφερειακών Δασικών Υπηρεσιών (υλοτομία-μισθώσεις, εισιτήρια εισόδου σε προστατευόμενες περιοχές, παραβάσεις-εκπλειστηριάσματα, γραμμάτια ή διπλότυπα εισπράξεως για την έκδοση άδειας κυνηγιού, αποζημιώσεις δασικών αδικημάτων κλπ.) και καταβάλλονται απευθείας στους λογαριασμούς 26670 (για τα Δάση), 26671 (για τη Θήρα) και σε ορισμένους ακόμα λογαριασμούς (για πρόστιμα και εκπλειστηριάσματα) της Τράπεζας της Ελλάδος.
Ο τρόπος διάθεσης αυτών των εσόδων, γίνεται μέσω επιχορηγήσεων των Περιφερειακών Ταμείων Ανάπτυξης, με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, για την υλοποίηση έργων και δραστηριοτήτων που περιλαμβάνονται στα εγκεκριμένα ετήσια Νομαρχιακά Προγράμματα Ανάπτυξης Δασών (για την εκτέλεση προγραμμάτων Διαχείρισης και Ανάπτυξης των Δασών) και ποσοστιαία για την κάλυψη λειτουργικών αναγκών των περιφερειακών Δασικών Υπηρεσιών καθώς και της Κ.Υ. Δασών. Σύμφωνα με το νόμο: «Οι πόροι του ΕΦΔ διατίθενται αποκλειστικά για την ανάπτυξη, προστασία και διαχείριση του δασικού και θηραματικού πλούτου και γενικότερα της άγριας πανίδας και αυτοφυούς χλωρίδας, απαγορευμένης της διάθεσης των πόρων αυτών για άλλους σκοπούς. Ορισμένες από τις δραστηριότητες που χρηματοδοτεί ο ΕΦΔ είναι: η διαχείριση των δημόσιων δασών, η διενέργεια αναδασώσεων και η ανόρθωση υποβαθμισμένων δασών, τα δασικά φυτώρια, η σποροσυλλογή, η αντιδιαβρωτική και αντιχειμαρρική προστασία των δασικών εδαφών, η διάνοιξη, βελτίωση και συντήρηση του δασικού οδικού δικτύου, η ίδρυση χώρων αναψυχής και η εκτέλεση έργων εξωραϊσμού δασικών τοπίων, η προστασία και ανάδειξη των εθνικών δρυμών, των αισθητικών δασών και των μνημείων της φύσης, η κατάρτιση των δασικών χαρτών και του Δασολογίου και η χρηματοδότηση προμήθειας του αναγκαίου εξοπλισμού κ.α.
Από το 2003 έως το 2007 ο ΕΦΔ παρέμεινε ανενεργός ως προς τα έξοδα, λόγω έλλειψης πολιτικής βούλησης, με εξαίρεση τη διάθεση μικρού ποσοστού εσόδων για την κάλυψη λειτουργικών δαπανών της Κ.Υ. Το 2007 ενεργοποιήθηκε ξανά και πέρα από τις λειτουργικές δαπάνες χρηματοδότησε και την εκτέλεση προγραμμάτων. Το ζήτημα όμως ήταν και παραμένει να είναι ότι σε αναντιστοιχία με τις ρητές διατάξεις του νόμου τα έσοδα του ΕΦΔ διατέθηκαν και σε άλλους τομείς πέραν της δασοπονίας (όπως για παράδειγμα τη γεωργία) και μάλιστα δυσανάλογα. Για παράδειγμα το 2008 τα έσοδα του Κ.Τ.Γ.Κ. & Δασών από τον κωδικό Φ120 (Δάση-Θήρα) ήταν περίπου 35 εκ. € και τον κωδικό Φ110 (Γεωργία) περίπου 15 εκ. €, ενώ η κατανομή που έγινε για το ίδιο έτος ήταν περίπου 15 εκ. € και 35 εκ. € για τους κωδικούς Φ120 και Φ110 αντίστοιχα.
Το ερώτημα λοιπόν είναι γιατί τόσα χρόνια τα τεράστια αυτά χρηματικά ποσά που συγκεντρώθηκαν από τον τομέα της δασοπονίας δεν διατέθηκαν όπως ορίζεται από το νόμο, καθώς επίσης και με ποιον τρόπο αλλά και για ποιους σκοπούς έγινε η διάθεση αυτή.
Είναι προφανές ότι μέχρι σήμερα κάτι γινόταν λάθος. Επίσης είναι προφανές πως ο ΕΦΔ αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της δασοπονίας και ένα κομμάτι της πίτας που πολλοί επιθυμούν. Τα ζητήματα που τίθενται είναι, τι θα γίνει τώρα με τη μεταφορά της υπηρεσίας στο νέο υπουργείο.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η μεταφορά αυτή να γίνει εξασφαλίζοντας την αυτούσια μετάβαση της υπηρεσίας και την παράλληλη δημιουργία ενός Ταμείου Δασών (νομικού προσώπου) στα πρότυπα του ΕΦΔ που θα εξασφαλίζει ότι τα έσοδα που προέρχονται από τα Δάση θα διατίθενται αποκλειστικά και μόνο για δασοπονικούς σκοπούς. Κατόπιν θα πρέπει αυτό να τηρηθεί και εμπράκτως μια που και στην περίπτωση του ΕΦΔ κάτι τέτοιο δεν έγινε. Επιπρόσθετα είναι σημαντικό ότι το Κ.Τ.Γ.Κ. & Δασών (ΕΦΔ) έχει μία τεράστια κινητή και ακίνητη περιουσία (κτίρια, μηχανικό εξοπλισμό, αυτοκίνητα κλπ.) τα οποία θα πρέπει να ρυθμιστεί νομοθετικά ώστε να παραμείνουν στην ιδιοκτησία και χρήση τόσο της Κ.Υ. όσο και των περιφερειακών Δασικών Υπηρεσιών.
Για το τέλος να ευχηθούμε οι αλλαγές που βιώνουμε σήμερα με την ένταξή μας στο νέο υπουργείο να αποτελέσουν την αρχή μίας νέας ουσιαστικής αντιμετώπισης του Φυσικού Περιβάλλοντος και της Προστασίας και Ανάπτυξης του Δασικού πλούτου από την πολιτική ηγεσία αλλά και από τον καθένα μας ξεχωριστά.
