Του Ιορδάνη Τζαμτζή. 

Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της Πανελλήνιας Κίνησης Δασολόγων, αρ. Φύλλου 46 (Απρίλιος-Μάϊος-Ιούνιος 2010).

Κατόπιν του εύλογου χρονικού διαστήματος προσαρμογής από την ενσωμάτωση του τομέα δασών στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, κατά το οποίο όλοι μας νομίζω κρατήσαμε μία στάση αναμονής, προσμονής αλλά και κατανόησης, για τυχόν δυσκολίες, θεωρώ πως θα πρέπει πλέον να ξεπεράσουμε το στάδιο προσαρμογής και να προχωρήσουμε στο στάδιο δραστηριοποίησης και παραγωγής. Και αυτό αφορά όλους όσους εμπλέκονται στον τομέα των δασών, αλλά κυρίως την αρμόδια πολιτική ηγεσία.

Άλλαξε τίποτα στα αλήθεια από τη μεταφορά αυτή μέχρι σήμερα; Ναι άλλαξε. Ακούμε περισσότερο για τις Α.Π.Ε, την κλιματική αλλαγή, τη βιοποικιλότητα και κυρίως βομβαρδιζόμαστε σχεδόν καθημερινά με τον όρο «πράσινη ανάπτυξη». Σε όλα αυτά, τι ρόλο αλήθεια έχουν τα δάση στην πολιτική ατζέντα του υπουργείου; Εκ του αποτελέσματος θεωρώ πως ακόμα δεν έχουν βρει κανένα ρόλο. Και αυτό γιατί δεν έχει χαραχθεί καμία πολιτική για τον δασικό τομέα, όπως δεν είχε χαραχθεί τα τελευταία χρόνια. Και φυσικά η έλλειψη πολιτικής συμβαδίζει με την έλλειψη της απαιτούμενης χρηματοδότησης.

Με έκπληξη διάβασα την εξαγγελία των μέτρων δασικής προστασίας του Υπουργείου με ημερομηνία 11 Μαΐου 2010, τα οποία προφανώς ανακοινώθηκαν με αφορμή την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου. Γνωρίζοντας ότι οι φάσεις που χαρακτηρίζουν τις αντίστοιχες ενέργειές μας σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές είναι τέσσερις, πρόληψη-ετοιμότητα-καταστολή-αποκατάσταση, ότι βρισκόμαστε ήδη στη δεύτερη από αυτές, μια που η αντιπυρική περίοδος ξεκίνησε την 1η Μαΐου και είναι απλά ζήτημα χρόνου να βρεθούμε στη φάση καταστολής, είναι προφανώς επικοινωνιακή τακτική να διαβάζει κανείς εξαγγελίες ενεργειών πρόληψης μεσούσης της φάσης «ετοιμότητας». Πόσο μάλλον όταν οι περισσότερες από αυτές τις ενέργειες δεν έχουν γίνει ακόμα πράξη αλλά βρίσκονται στο στάδιο σχεδιασμού.

Οι ενέργειες που ανακοίνωσε το υπουργείο σε τίτλους είναι: πρόληψη εργατών τρίμηνης απασχόλησης μέχρι τις αρχές Ιουνίου, λειτουργία των περιφερειακών Δασικών Υπηρεσιών τις απογευματινές ώρες, στελέχωση των επιχειρησιακών κέντρων του Πυροσβεστικού Σώματος, της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και του Συντονιστικού Κέντρου Δασοπροστασίας με δασολόγους, συντήρηση του δασικού οδικού δικτύου (2.063.700€ από τον ειδικό φορέα δασών και 1.840.355€ από δημόσιες επενδύσεις), καθαρισμοί δασών με την ενεργοποίηση εθελοντικών οργανώσεων-φορέων και άλλων Υπουργείων και την υλοποίηση πιλοτικού προγράμματος καθαρισμού με τη συνεργασία δασικών συνεταιρισμών και τέλος, ενεργοποίηση μέσα στο μήνα του μέτρου 226.1 του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης «Αλέξανδρος Μπαλτατζής 2007-2013», το οποίο περιλαμβάνει δράσεις πρόληψης δασικών πυρκαγιών.

Οι ενέργειες αυτές, θα πρέπει να αναφερθεί, ότι γίνονται κάθε χρόνο εκτός από την εφαρμογή του μέτρου 226.1, το οποίο θα έπρεπε να είχε αρχίσει να εφαρμόζεται από το 2008 ή το αργότερο το 2009 και το πιλοτικό πρόγραμμα καθαρισμού των δασών με τη συνεργασία των δασικών συνεταιρισμών. Για το μέτρο 226.1, όπως και για τα λοιπά δασικά μέτρα του ΠΑΑ, δυστυχώς δεν έχουμε ακούσει καμία ευχάριστη εξέλιξη, μια που δεν έχει εγκριθεί ακόμα ούτε καν η διαδικασία εφαρμογής του. Επομένως φαντάζει ανέφικτο να εκδοθεί η προκήρυξη και να ενεργοποιηθεί εντός του μήνα, σύμφωνα με το δελτίο τύπου. Σχετικά με το πιλοτικό πρόγραμμα καθαρισμού των δασών από δασικούς συνεταιρισμούς, ξέρουμε μέχρι σήμερα, ότι δεν προβλέπεται η χρηματοδότηση αυτών για μέτρα αντιπυρικής προστασίας, παρά μόνο για έργα συντήρησης και βελτίωσης των δασών και πάντα σύμφωνα με τις εγκεκριμένες σχετικές μελέτες και εγκεκριμένα σχέδια και για περιοχές όπου αυτά υπάρχουν. Πώς λοιπόν θα εφαρμοστεί αυτό το πρόγραμμα και από ποιες πηγές θα αντληθούν οι πιστώσεις;

Όσο για την πρόληψη εργατών τρίμηνης απασχόλησης, παραμένει αμφίβολο κατά πόσο οι διαδικασίες πρόσληψης θα διεκπεραιωθούν μέχρι τις αρχές Ιουνίου, μια που απομένουν απαραίτητες πλην όμως χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες έως ότου ανακοινωθεί η κατανομή του προσωπικού στα Δασαρχεία, κατόπιν της οποίας απαιτείται περίπου ένας μήνας για την πρόληψη του προσωπικού. Επίσης θα πρέπει επιτέλους να γίνει κατανοητό πως ο κύριος ρόλος του προσωπικού αυτού είναι η συνεισφορά του στο στάδιο πρόληψης και αρκετά πριν το στάδιο ετοιμότητας. Επομένως οι προσλήψεις θα πρέπει να γίνονται το αργότερο τον Απρίλιο κάθε έτους. Μέχρι σήμερα όμως καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να καταλάβει τη σημασία του κατάλληλου χρόνου πρόσληψης του προσωπικού με συνηθέστερη κατάληξη την πρόσληψή του τον Αύγουστο ή το Σεπτέμβριο και σπανίως τον Οκτώβριο.

Τέλος, η χρηματοδότηση της συντήρησης του δασικού οδικού δικτύου από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων και τον ειδικό φορέα δασών παραμένει σε επίπεδο ληθάργου. Οι πιστώσεις που διατίθενται φέτος είναι λιγότερες από πέρυσι και μάλλον θα μειωθούν περαιτέρω λόγω της περικοπής των δημοσίων επενδύσεων. Σε αυτό το σημείο και δεδομένης της σημερινής δημοσιονομικής και γενικότερης οικονομικής κατάστασης θα ήθελα να επαναλάβω ορισμένα ερωτήματα: Θα υπάρχει στο «Πράσινο Ταμείο» νομοθετική ρύθμιση που να εξασφαλίζει πως οι πόροι που προέρχονται από τα δάση θα διατίθενται αποκλειστικά για την ανάπτυξη, προστασία και διαχείριση του δασικού και θηραματικού πλούτου και γενικότερα της άγριας πανίδας και αυτοφυούς χλωρίδας, απαγορευμένης της διάθεσης των πόρων αυτών για άλλους σκοπούς, σύμφωνα και με το Ν. 3208/2003; Και επιπλέον, σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές, γιατί η Δασική Υπηρεσία ανακοινώνει επίσημα μέσω των απολογισμών έργων-εργασιών της κάθε έτος όλες τις δαπάνες της, συμπεριλαμβανομένων και όσων αφορούν έργα πρόληψης δασικών πυρκαγιών και δε γίνεται το ίδιο με τις δαπάνες που αφορούν την καταστολή, έτσι ώστε ο οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση σε τέτοιου είδους στοιχεία; Πόση σημασία έχει για το υπουργείο η πρόληψη και πόσο συμφέρει οικονομικά το κράτος όταν δαπανώνται κατ' εκτίμηση 250 εκ. € κάθε έτος για την καταστολή, επιπλέον των ποσών που δίνονται στους ΟΤΑ για έργα αντιπυρικής προστασίας (υπολογίζεται πως το 2007 το ποσό αυτό ανήλθε περίπου στα 35 εκ. €, με γνωστή πολλές φορές την κατάληξη αυτών των κονδυλίων), όταν η αρμόδια για την πρόληψη και αντιπυρική προστασία Δασική Υπηρεσία καλείται φέτος να ικανοποιήσει τις υποχρεώσεις της με 3,8 εκ. €;

Από τα παραπάνω συμπεραίνει κανείς ότι για μία ακόμα χρονιά, τα περισσότερα από τα μέτρα που ανακοινώνονται βρίσκονται σε επίπεδο δελτίου τύπου και όλα αυτά σε ένα πλαίσιο καθημερινών εξαγγελιών για πράσινη ανάπτυξη ενώ πολύ λίγη αξία δίνεται στην αξία της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών. Εφόσον υπάρχει πραγματικά η πολιτική βούληση θα πρέπει οι ιθύνοντες να κατανοήσουν τις έννοιες της πρόληψης, ετοιμότητας, καταστολής και αποκατάστασης, τη σημασία τους και να ορίσουν αντίστοιχα τις ενέργειες που απαιτούνται. Επίσης θα ήταν πολύ χρήσιμο αν γινόταν μία αποτίμηση του κόστους (περιβαλλοντικού, οικονομικού, κοινωνικού) των δασικών πυρκαγιών, λαμβάνοντας υπόψη ότι υπηρεσίες και πολλά αγαθά του δάσους δεν είμαστε ακόμα σε θέση να τα αποτιμήσουμε με οικονομικά μεγέθη, καθώς και της αποτελεσματικότητας του μοντέλου που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια σε σχέση με τις δασικές πυρκαγιές.

Είμαι σίγουρος ότι η ηγεσία του υπουργείου γνωρίζει πως για όλα αυτά που ακούμε να μιλά συνεχώς (Α.Π.Ε, κλιματική αλλαγή και τρόπους προσαρμογής, βιοποικιλότητα, «πράσινη ανάπτυξη») τα δασικά οικοσυστήματα κατέχουν καθοριστικό αν όχι το σημαντικότερο ρόλο. Επίσης σε μία τέτοια προσπάθεια αλλαγής του μοντέλου ανάπτυξης το πρώτο και ουσιώδες βήμα, θα πρέπει να είναι η προστασία της φυσικής μας κληρονομιάς. Επομένως ο τομέας των δασών θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται ανάλογα στην πράξη, στο πλαίσιο μιας ταυτόχρονης αλλαγής της πολιτικής που ακολουθείται για αυτόν τα τελευταία χρόνια, που με πολύ απλά λόγια σημαίνει δασικοί χάρτες, δασολόγιο, προστασία και ανάπτυξη μέσω της αειφορικής διαχείρισης των δασών.