Νομίζω ότι έχω αρχίσει να απολαμβάνω ιδιαίτερα την επικοινωνία που μπορούμε να έχουμε οι Δασολόγοι, οι Δασοπόνοι και οι Περιβαλλοντολόγοι απο τον ιστότοπο του dasologoi.gr. Αυτό που με ενθουσιάζει περισσότερο είναι η ανταλλαγή απόψεων στο φόρουμ, καθώς για εμένα αποτελεί ένα δίαυλο πληροφόρησης για τις πραγματικές διαστάσεις των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο Δασολογικός - Περιβαλλοντικός κλάδος στην Ελλάδα. Παρόλα ταύτα με ιντριγκάρει επίσης η επικοινωνία που μπορούμε να έχουμε μέσω μικρών κειμένων στον τομέα "άρθρα και απόψεις" καθώς εκεί κάποιος πραγματικά "εκθέτει" τον εαυτό του στους υπόλοιπους συναδέλφους, ενώ πιστεύω ότι η συζήτηση που ακολουθεί σε κάθε άρθρο βελτιώνει τόσο τον συγγραφέα του κειμένου όσο και τους σχολιαστές του.
Για τους παραπάνω λόγους πήρα την απόφαση να γράψω μερικά κείμενα που ελπίζω πως μπορούν να φανούν χρήσιμα στους συναδέλφους που σκέφτονται να ακολουθήσουν ακαδημαϊκή ή ερευνητική καριέρα. Θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο επίσης αν συναδέλφοι που ακολουθούν ήδη αυτό το δρόμο ή ακόμα και ακαδημαϊκοί ή ερευνητές της επιστήμης μας συμπλήρωναν τις δικές τους εμπειρίες στα σχόλια των άρθρων που θα ακολουθήσουν.
Τις επόμενες εβδομάδες θα προσπαθήσω να περιγράψω τις τρείς κύριες φάσεις εξέλιξης ενός Δασολόγου-Περιβαλλοντολόγου σε ερευνητή κατα τη διάρκεια της ανώτατης εκπαίδευσης (Προπτυχιακές, Μεταπτυχιακές, Διδακτορικές σπουδές). Επίσης θα αναφέρω μερικούς απο τους λόγους που έκαναν εμένα αλλά και άλλους συναδέλφους Δασολόγους, να ασχοληθούμε με την έρευνα της Δασολογικής / Περιβαλλοντικής επιστήμης ενώ επίσης περιγράφω μερικά απο τα πλεονεκτήματα αλλά και τις προκλήσεις που μπορεί να συναντήσει κάποιος αν αποφασίσει τελικά να γίνει ερευνητής.
Το πρώτο κείμενο που ακολουθεί σε αυτό το άρθρο, περιγράφει μία απο τις πολλές φαντάζομαι εκδοχές εξέλιξης ενός Δασολόγου Ερευνητή κατα τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών στη σχολή Δασολογίας του ΑΠΘ, ενώ επίσης αναφέρει μερικές απο τις σημαντικές αποφάσεις που καλείται να πάρει ένας φοιτητής για την πρώτη φάση εξέλιξης του απο φοιτητή δασολογίας σε νέο ερευνητή (junior researcher).
Ένας απο τους σκοπούς μου σε αυτό το κείμενο είναι να προκαλέσω τη συζήτηση μεταξύ συναδέλφων απο όλες τις Δασολογικές – Δασοπονικές σχολές της Ελλάδας και του εξωτερικού, ώστε να αναφερθούν και να συγκριθούν οι πιθανοί δρόμοι προς την έρευνα.
[Ανα τακτά χρονικά διαστήματα σε παρενθέσεις και με bold γράμματα αναφέρονται αγγλικοί όροι που ίσως φανούν χρήσιμοι σε GoogleSearches για ερευνητικές θέσεις. Σκοπός μου είναι οι φοιτητές των Δασολογικών Σχολών να αποκτήσουν οικιότητα με τους όρους].
«Research is formalized curiosity. It is poking and prying with a purpose» (Zora Neale Hurston)
Βήμα 1ο: Προπτυχιακές Σπουδές
Αξιολογώντας σήμερα τις προπτυχιακές σπουδές της σχολής Δασολογίας και Φ.Π. του ΑΠΘ συνειδητοποιώ ότι ένα απο τα έτη σταυροδρόμια κατα τη διάρκεια των σπουδών μας είναι το τέταρτο έτος. Ειδικότερα μετά το τέλος της πρακτικής του Αυγούστου στο Περτούλι αρχίζει να ξεκαθαρίζει πλέον στο μυαλό πολλών συναδέλφων πως συνδυάζεται το θεωρητικό υπόβαθρο της επιστήμης μας με την προστασία και τη διαχείριση των Δασών και του Φυσικού Περιβάλλοντος στη πράξη.
Επιπλέον η «τριβή» των φοιτητών κατα τη διάρκεια της πρακτικής άσκησης με μεθόδους δειγματοληψίας και συλλογής / επεξεργασίας πρωτογενών δεδομένων πεδίου, οι οποίες αποτελούν συνήθως το σημαντικότερο μέρος της Δασολογικής έρευνας, κεντρίζει το ενδιαφέρον αρκετών φοιτητών για περαιτέρω ενασχόληση με την έρευνα σε ακαδημαϊκό επίπεδο. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι ένα απο τα μεγάλα πλεονεκτήματα της Δασολογικής σχολής είναι η εκτεταμένη πρακτική άσκηση στα πανεπιστημιακά δάση, ενώ η γνώσεις του απόφοιτου Δασολόγου-Περιβαλλοντολόγου στις εργασίες πεδίου, του προσδίδει σημαντικά πλεονέκτηματα όταν υπάρχει ανταγωνισμός για ερευνητικές θέσεις (π.χ MSc, PhD), στο μεγαλύτερο ποσοστό περιβαλλοντικών επιστημών.
Κατα τη διάρκεια του πέμπτου έτους, για πολλούς συνάδελφους, το ενδιαφέρον για τη Δασολογική έρευνα αυξάνεται γεωμετρικά με την έναρξη της διπλωματικής εργασίας (dissertation). Αυτό το σημείο νομίζω είναι ένα απο τα σημαντικότερα για τη περαιτέρω εξέλιξη ενός Δασολόγου-περιβαλλοντολόγου σε νέο ερευνητή. Οι σημαντικότερες αποφάσεις που πρέπει να πάρει κάποιος πριν και κατα τη διάρκεια της διπλωματικής εργασίας είναι:
α) Σε ποιόν τομέα της δασολογικής επιστήμης θέλει να επεκτείνει τις γνώσεις του.
β) Ποιός θα είναι ο υπεύθυνος ακαδημαϊκός επιτηρητής (supervisor) για τη διπλωματική εργασία.
γ) Πως θα διαχειριστεί κάποιος την πιο γόνιμη ακαδημαϊκή περίοδο των προπτυχιακών σπουδών του.
Στο πρώτο ερώτημα νομίζω δεν χωράει κάποια ανάλυση μιας και ένας απο τους σημαντικότερους παράγοντες για να γίνει κάποιος καλός ερευνητής είναι να τον ενθουσιάζει το αντικείμενο που ασχολείται. Απο την άλλη πλευρά, κατα την άποψη μου το δεύτερο και το τρίτο ερώτημα είναι δύο απο τα σημαντικότερα για τη πρώτη φάση εξέλιξης ενός Δασολόγου-Περιβαλλοντολόγου σε ερευνητή. Για παράδειγμα η ερευνητική διάθεση των υπεύθυνων ακαδημαϊκών επιτηρητών που έχει επιλέξει ο κάθε φοιτητής παίζει καίριο ρόλο στις ερευνητικές ικανότητες που θα αναπτύξει κατα τη διάρκεια της διπλωματικής έρευνας ενώ η επιτυχία της εργασίας του επίσης κατα ένα μέρος εξαρτάται απο τη καθοδήγηση τους. Παρόλα ταύτα εδώ πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι ο επιτηρητής έχει καθαρά συμβουλευτικό ρόλο (μέντορας) και ενώ στα πλαίσια της καθοδήγησης του περιλαμβάνονται κάποιες συμβουλές σε μεθοδολογικό-τεχνικό επίπεδο είναι στην ευχέρια του κάθε επιτηρητή πόσο θα ασχοληθεί με αυτό το κομάτι. Ο φοιτητής σε αυτό το σημείο απολαμβάνει μεγάλη ελευθερία κινήσεων και ενώ αρχικά αυτό ακούγεται τρομακτικό είναι και εξαιρετικά ενδιαφέρον καθώς αποτελεί ένα αρχικό δείκτη ερευνητικής περιέργειας. Είναι συχνό φαινόμενο φοιτητές που αντιμετώπισαν με ενθουσιασμό και αυξανόμενη περιέργια την έρευνα τους στη διπλωματική εργασία να καταλήγουν ως οι πιο πετυχημένοι ερευνητές.
Το μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας σε αυτή τη πρώτη «ερευνητική περιπέτεια» κάθε συναδέλφου εξαρτάται πιστεύω κυρίως απο τον ίδιο. Οι φοιτητές είναι εκείνοι που πρέπει να διαχειριστούν κατάλληλα την ακαδημαϊκή τους σχέση με τους ακαδημαϊκούς, αποροφώντας όση περισσότερη ερευνητική εμπειρία και γνώση μπορούν κατα της διάρκεια αυτής της γόνιμης ερευνητικά περιόδου. Αυτό κυρίως εξαρτάται απο τη συχνότητα των συναντήσεων με τον επιτηρητή και την ακαδημαϊκή σχέση που έχει αναπτυχθεί. Παρόλα ταύτα καλό θα ήταν να μην ξεχνούν οι φοιτητές ότι οι υπεύθυνοι επιτηρητές εργάζονται συγχρόνως σαν εκπαιδευτικό προσωπικό, ασχολούνται με την έρευνα τους, δημοσιεύουν επιστημονικές εργασίες, συντάσσουν προτάσεις οικονομικής υποστήριξης (grants) για δασολογική έρευνα ενώ επίσης έχουν να διεκπερεώσουν δοικητικές υποχρεώσεις των ιδρυμάτων στο οποίο εργάζονται. Τα παραπάνω φυσικά έχουν άμεσο αντίκτυπο στη σχέση του φοιτητή με τον επιτηρητή. Συγχρόνως οι φοιτητές πρέπει να ορίσουν οργανόγραμμα που θα πρέπει να τηρείται εφόσον επιθυμούν να τελειώσουν τη διπλωματική τους σε λογικά χρονικά όρια. Πιστεύω ότι 6 – 8 μήνες έρευνας σε προπτυχιακό επίπεδο είναι αρκετοί για να κάνει τα πρώτα του βήματα κάποιος σε ερευνητικά μονοπάτια. Μέσα σε αυτό το χρονικό όριο ο νέος ερευνητής πρέπει να επιλέξει αντικείμενο και επιτηρητή, να σχεδιάσει τη διπλωματική του εργασία, να εκτελέσει κάποιου είδους εργασία πεδίου (field work), να κάνει την ανάλυση των δεδομένων που έχει στη διάθεση του, να φτάσει σε τελικά αποτελέσματα, να συντάξει ένα προσχέδιο της εργασίας (research paper draft), να διορθώσει την εργασία αρκετές φορές σύμφωνα με τις συμβουλές του επιτηρητή του και τέλος να την παραδόσει.
Ένα ποσοστό συναδέλφων μετα την παράδοση της διπλωματικής εργασίας καταφέρνουν επίσης να δημοσιεύσουν (publish) ένα μέρος αυτής της έρευνας ή ολόκληρη την εργασία τους σε επιστημονικά περιοδικά (academic/scientific journals) της χώρας ή επιδιώκουν να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα τους σε επιστημονικά συνέδρια (conferences/symposia). Αυτή η διαδικασία είναι πολύ σημαντική για τη μελλοντική ερευνητική τους καριέρα εφόσον η δημοσίευση της διπλωματικής εργασίας σε προπτυχιακό επίπεδο ή ακόμα και η παρουσίαση της σε κάποιο επιστημονικό συνέδριο, μπορεί να παίξει καίριο ρόλο στην επιλογή αποφοίτων της σχολής Δασολογίας σε πανεπιστήμια με παγκόσμια αναγνωρισμένο ερευνητικό υπόβαθρο. Είναι πολύ συχνό φαινόμενο οι ακαδημαϊκοί επιτηρητές να επιδιώκουν τη δημοσίευση ή παρουσίαση της εργασίας των φοιτητών τους, ενώ συγχρόνως τους παροτρύνουν και εκπαιδεύουν στην γραφή ερευνητικών εργασιών (research papers). Συγχρόνως σήμερα η παραπάνω διαδικασία αποκτά μεγαλύτερη σημασία, εφόσον μπορούμε σαν σχολή πενταετούς φοίτησης να κάνουμε αίτηση απευθείας σε διδακτορικό επίπεδο (PhD, Doctoral, D.Phil).
Αναμένω τις ερωτήσεις και τα σχόλια σας.
