Αγαπητοί φίλοι,

μία από αυτές τις γιορτινές ημέρες, είχα τη χαρά να παρευρεθώ σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση συναδέλφων περί της έλλειψης εξειδίκευσης στη σχολή μας (Δασολογία και Φυσικό Περιβάλλον Α.Π.Θ.). Αισθάνθηκα, λοιπόν, την ανάγκη να μοιραστώ μαζί σας κάποιους προβληματισμούς επί του θέματος.

Κατά γενική ομολογία, η Σχολή μας δεν παρέχει εξειδικευμένη γνώση. Λαμβάνουμε έναν πακτωλό γνώσεων ο οποίος καλύπτει ένα πολύ ευρύ φάσμα επαγγελματικών δραστηριοτήτων. Διαχείριση, προστασία, δασοτεχνικά, πολιτική, ακόμα και γενετική έρευνα είναι ορισμένοι από τους τομείς στους οποίους μπορεί ένας Δασολόγος να εμπλακεί. Η Σχολή έχει κατευθύνσεις οι οποίες όμως δεν είναι συνδεδεμένες με την επαγγελματική πραγματικότητα και τις απαιτήσεις του εργασιακού στίβου. Δυστυχώς, απαιτούνται χρόνια εμπειρίας έως ότου είμαστε έτοιμοι να σταθούμε μόνοι μας. Μετά από 5 χρόνια σπουδών χρειάζεσαι σημαντική προσπάθεια και βοήθεια από έμπειρους συναδέλφους για να συντάξεις μια μελέτη. Ευτυχώς υπάρχουν ακόμα τέτοιοι Άνθρωποι οι οποίοι είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν. Ίσως αυτό να γίνεται στις περισσότερες σχολές, αν και δεν είμαι σίγουρος.

Η έλλειψη εξειδίκευσης, θεωρώ πως πηγάζει από το ευρύτατο φάσμα γνώσεων που προσπαθούμε να συλλάβουμε κατά τη διάρκεια της φοίτησής μας. Όπως προαναφέρθηκε, η Δασολογία είναι από τις λίγες σχολές που παρέχει τη δυνατότητα με το ίδιο πτυχίο να ασχοληθείς από ερευνητικά θέματα και νομοθετικό έργο μέχρι κατασκευή μικρών φραγμάτων και οδοποιίας. Στην προσπάθεια αυτή είναι αναμενόμενο να καλύπτεις επιφανειακά, ή για να ακριβολογούμε όχι ενδελεχώς, τους κάθε τομείς. Για παράδειγμα, όταν πρέπει να διδαχθείς τόσο διαφορετικές κατευθύνσεις είναι λογικό να μειονεκτείς στην εκπόνηση μελέτης δασικής οδοποιίας από έναν τοπογράφο. Ομοίως, είναι αναμενόμενο να έχεις περιορισμένο φυτολόγιο σε σχέση με έναν βοτανολόγο.

Να σημειωθεί πως άπτεται του καθενός μας η σωστή κατάρτιση και παρακολούθηση των μαθημάτων κατά τη διάρκεια της φοίτησης. Εντούτοις, πρέπει να ομολογήσουμε ότι όσο καλός φοιτητής και να είσαι είναι κάπως αλαζονικό να συγκρίνεις τον εαυτό σου με έναν πολιτικό μηχανικό σε θέματα στατικότητας, με έναν αρχιτέκτονα για την αρχιτεκτονική τοπίου, με έναν τοπογράφο για αποτύπωση. Οι επιστήμονες αυτοί εξειδικεύονται μέσα από πολλαπλά, συνεχόμενα μαθήματα και εργαστήρια καθόλη τη διάρκεια των σπουδών τους, συνήθως 5 ετών όπως και η δική μας. Καταρτίζονται θεωρητικά, εκπαιδεύονται στη χρήση ειδικών και τελευταίας τεχνολογίας οργάνων και εφαρμογών, και συνήθως αποφοιτούν έτοιμοι ώστε να εκπονήσουν μια ολοκληρωμένη μελέτη, στον τομέα του ο καθένας.

Το μειονέκτημα, συνεπώς, της Σχολής είναι πως για τα θέματα στα οποία υπάρχει επαγγελματικός ανταγωνισμός, η κατάρτιση των άλλων επιστημών είναι πιο μακροχρόνια και συνεπώς περισσότερο prêt-à-porter, ετοιμοπαράδοτη!

Μετά από αυτή την ανάλυση, πολλοί θα θεωρούν πως η άποψή μου για τη Σχολή μας είναι αρνητική. Αντιθέτως! Η άποψή μου για τη Σχολή είναι θετική. Για την ακρίβεια θετική απλά με πολλά, πολλά όμως, περιθώρια βελτίωσης.

Ας εξετάσουμε αν η Δασολογία δεν παρέχει εξειδικευμένες γνώσεις.

Θεωρώ πως είναι η μόνη σχολή στον τομέα του Περιβάλλοντος που μπορεί να καυχιέται για την πλήρη και ολιστική κατανόηση των χερσαίων οικοσυστημάτων και των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των παραμέτρων του, όλων των παραμέτρων του, ήτοι αβιοτικών, βιοτικών και κοινωνικών. Επιγραμματικά:

• Καταρτιζόμαστε στις οικολογικές διεργασίες και ενεργειακές ροές των ενδιαιτημάτων, στο βαθμό που απαιτείται για την κατανόηση αυτών χωρίς ίσως να εντριφούμε στις χημικές αντιδράσεις που συντελλούνται.
• Καταρτιζόμαστε στις απαιτήσεις των ζωντανών οργανισμών, φυτών ζώων και μικροοργανισμών, για φωλεοποίηση, διατροφή και αναπαραγωγή. Δεν καλύπτουμε όλους τους οργανισμούς, σίγουρα. Περιοριζόμαστε σε αυτούς που έχουν εμπορική αξία, ελληνική παρουσία, διεθνή οικολογική σημασία. Εντούτοις, είμαστε ο μόνος κλάδος που συμπεριλαμβάνει τον άνθρωπο και τις ανάγκες αυτού ως βασικό συστατικό του φυσικού περιβάλλοντος, ενώ παράλληλα σεβόμαστε πλήρως την φύση. Πραγματικά, θα ήθελα κάποιος να προσπαθήσει να απομονώσει τον άνθρωπο από το περιβάλλον και να μου πει τί μένει....το ερώτημα αυτό, ίσως παραπάνω από επιστημονικό να είναι φιλοσοφικό!
• Είμαστε ο πρώτος κλάδος στην Ελλάδα που μίλησε το 1930 (αν δεν κάνω λάθος) για αειφορική διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος. Σας θυμίζει τίποτα ο μοντέρνος, σύγχρονος αυτός όρος; Μαθαίνουμε και βιώνουμε καθόλα τα 5 χρόνια της Σχολής ότι δεν επιτρέπεται καμία εκμετάλλευση φυσικού πόρου χωρίς αναπλήρωση αυτού. Ο όρος βιώσιμη ανάπτυξη και αειφορική διαχείριση είναι αρχές και δεδομένα για τον Δασολόγο που απαγορεύεται να ξεχάσει σε οποιοδήποτε τομέα και αν ασχοληθεί. Πώς θα υλοτομήσουμε μια συστάδα χωρίς να μειώσουμε το λήμμα της στο μέλλον; Πώς θα περιορίσουμε τις επιπτώσεις από την κατασκευή ενός δασικού δρόμου; Πώς θα αποκαταστήσουμε μια πληγείσα περιοχή; Αλλά και ηθικά ερωτήματα...σε ποιό ερώτημα θα απαντήσει η γενετική έρευνα χωρίς να απειλεί την βιοποικιλότητα (αναφέρομαι φυσικά στους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς)

Ίσως η παραπάνω επιχειρηματολογία να μην πείθει περί εξειδίκευσης ενός Περιβαλλοντολόγου στο Δασικό Οικοσύστημα, δηλαδή ενός Περιβαλλοντολόγου – Δασολόγου. Ας δεχτούμε λοιπόν ότι δεν είμαστε εξειδικευμένοι.

Υπάρχουν πολλές αξιόλογες, εξειδικευμένες σχολές Βοτανικής, Ζωολογίας, Τοπογραφίας, Μηχανικής, Νομοθεσίας, Γενετικής, Χημείας κλπ. Πόσες όμως από αυτές παρέχουν στους φοιτητές τέτοια κατάρτιση ώστε να συνθέτουν τις διεπιστημοντικές γνώσεις που απαιτούνται για Βιώσιμη Ανάπτυξη; Τις πολυσχιδείς επιστημονικές και πρακτικές γνώσεις που απαιτούνται για την αειφορική διαχείριση και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και υπηρεσιών; Θεωρώ πως καμία από τις ομολογουμένως πιο εξειδικευμένες σχολές είναι σε θέση να προσφέρει όλες τις απαραίτητες γνώσεις ώστε ο επαγγελματίας να έχει μια ολιστική, σφαιρική εικόνα και άποψη για το φυσικό περιβάλλον.

Η Σχολή μας είναι από τις λίγες στον κόσμο, τολμώ να πω, η οποία παρέχει και επιστημονικό γνωστικό υπόβαθρο (Δασολόγος) αλλά και πρακτικό υπόβαθρο και εφηρμοσμένη γνώση (στα αγγλικά δεν είναι λάθος η απόδοση του επαγγέλματός μας ως forest engineer). Πολλές φορές προσπαθώντας να μάθουμε καλά (ή να διδαχθούμε σωστά) κάποιο αντικείμενο δεν εντριφούμε εις βάθος στη θεωρητική ανάλυση της νομοθετικής διαδικασίας, για παράδειγμα. Όμως μόνο ένας επαγγελματίας ο οποίος μπορεί να συνθέσει επιστημονικά, θεωρητικά στοιχεία αλλά και πρακτικές γνώσεις περί προστασίας, οικολογίας, οικονομίας, νομοθεσίας και κοινωνιολογίας δύναται να συμβάλλει στην θέσπιση πολιτικών με σκοπό τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Ενδεχομένως, η άποψη αυτή να είναι υποκειμενική. Όμως, η καθημερινή συνεργασία με καταξιωμένους μηχανικούς και επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων μου έχει δείξει ότι δυσκολεύονται να ενώσουν όλα τα κομμάτια του παζλ της αειφορικής διαχείρισης και της βιώσιμης ανάπτυξης. Φυσικά υπάρχουν και οι εξαιρέσεις οι οποίες όμως είτε προέρχονται από μεταπτυχιακές σπουδές και συνεχή περιβαλλοντική κατάρτιση, είτε από μακροχρόνια προϋπηρεσία σε περιβαλλοντικά θέματα, είτε από προσωπικό ενδιαφέρον. Ειδικά, δε, η τελευταία κατηγορία, ομολογώ, ότι μου έχει βάλει τα γυαλιά πολλές φορές!

Σε κάθε περίπτωση, η ολιστική και σφαιρική κατάρτιση που προσφέρεται στους Δασολόγους είναι αυτή που μας καθιστά άριστους Περιβαλλοντολόγους. Ο Περιβαλλοντολόγος θα πρέπει να είναι σε θέση να συνθέσει ποικίλες γνώσεις ώστε να συμβάλλει, τόσο συμβουλευτικά-μελετητικά όσο και εφηρμοσμένα-εργοληπτικά, στην προστασία του περιβάλλοντος αλλά και την ταυτόχρονη απαραίτητη εκμετάλλευσή του. Με άλλα λόγια αειφορική διαχείριση και βιώσιμη ανάπτυξη. Ο Δασολόγος, λοιπόν, έχει όλα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, ή τουλάχιστον δύναται να τα έχει μέσα από τις σπουδές του, για να προβεί στη σύνθεση αυτή.

Χωρίς να κλείνουμε τα μάτια και τα αυτιά μας στα μειονεκτήματα που χαρακτηρίζουν τη Σχολή μας, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι μας δίνονται τα εφόδια για να καλύπτουμε νευραλγικές θέσεις λήψης αποφάσεων, συμβούλων, μελετητών κλπ για θέματα βιώσιμης ανάπτυξης. Στη βιώσιμη αυτή ανάπτυξη πρεσβεύει τόσο ευλαβικά η Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Ο.Η.Ε και φυσικά τα διεθνή χρηματοδοτικά ιδρύματα όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η Παγκόσμια Τράπεζα, κλπ.

Συμπερασματικά, θα πρέπει να συμπληρώσουμε τα κενά μας για να αυξήσουμε την αξία μας ως επιστήμονες. Δεν θα πρέπει να είμαστε αλλαζόνες αλλά να αναγνωρίζουμε την ανωτερότητα άλλων επαγγελματιών σε κάποια θέματα. Όμως ο Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος, μέσα από ένα τόσο ευρύ φάσμα γνώσεων είναι σε θέση να κατανοήσει τη χαοτική, πολλές φορές, Φύση και να επιτρέψει στον Άνθρωπο να συμβιώσει με την άγρια ζωή και να εκμεταλλευτεί βιώσιμα και αειφορικά τους φυσικούς πόρους ή υπηρεσίες. Ίσως μάλιστα να είναι ο μόνος επαγγελματίας κατάλληλα καταρτισμένος για την βιώσιμη ανάπτυξη στα χερσαία οικοσυστήματα.

Σας ευχαριστώ.