Όταν συνειδητοποίησα ότι 14 χρόνια μετά την πυρκαγιά στο Σέιχ Σου το δάσος είναι και πάλι πράσινο και ζωντανό, σκέφτηκα ή ότι περνάει πολύ γρήγορα ο καιρός ή ότι πρασίνισε πολύ γρήγορα τα δάσος. Και κατέληξα στο συμπέρασμα ότι συνέβησαν και τα δύο. Πώς, όμως, ξαναπρασίνισε το δάσος; Ήταν μια φυσική εξέλιξη ή βοήθησε και ο άνθρωπος;

 Ποιο είναι πραγματικά το Σέιχ Σου;

Όλοι οι Θεσσαλονικείς και πολλοί από τους επισκέπτες της πόλης έχουν ακουστά το Σέιχ Σου και έχουν κάνει εκεί έστω και μία βόλτα. Λίγοι, όμως, γνωρίζουν ότι έχει ανακηρυχτεί από το Υπουργείο Πολιτισμό ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους. Όχι άδικα, αφού φιλοξενεί 281 είδη της ελληνικής χλωρίδας. Κυρίαρχα δέντρα είναι δύο είδη πεύκης, η τραχεία πεύκη (Pinus brutia) και η κουκουναριά (Pinus pinea), ο πλάτανος (Platanus orientalis) και λιγότερο συχνά συναντάει κανείς λεύκη και φτελιά. Το πουρνάρι (Quercus coccifera), η λαδανιά (Cistus sp.) και το παλιούρι (Paliurus spina - christi) είναι από τους πιο χαρακτηριστικούς θάμνους που φύονται στο δάσος, όπως και το ποώδες προστατευόμενο εθνικά χελιδονόχορτο (Digitalis lanata).

Στο φυσικό περιβάλλον του περιαστικού δάσους του Σέιχ Σου ζουν θηλαστικά, όπως αλεπούδες, κουνάβια, σκίουροι και σκαντζόχοιροι. Προστατευόμενα πτηνά που βρίσκουν καταφύγιο στο δάσος είναι η κουρούνα, ο κότσυφας, η αετοβαρβακίνα και άλλα πτηνά όπως ο κούκος, το χελιδόνι, η πέρδικα, ο τσαλαπετεινός και η κουκουβάγια. Δε λείπουν ερπετά όπως χελώνες, σαύρες και φίδια, και αμφίβια, όπως οι βάτραχοι.

Έργα και επεμβάσεις για τεχνητή αναδάσωση

Ένα χρόνο αμέσως μετά την πυρκαγιά έγιναν σημαντικές επεμβάσεις από τη Διεύθυνση Αναδασώσεων και το Δασαρχείο Θεσσαλονίκης για να προστατευτεί το έδαφος που φιλοξενούσε το δάσος από τη διάβρωση και η πόλη από πλημμύρες. Τα αντιπλημμυρικά έργα, όπως τοποθέτηση κορμοπλεγμάτων και κορμοδεμάτων, καθώς και η φύτευση περίπου 500.000 φυτών διαφόρων ειδών έδωσαν την πρώτη ελπίδα ότι το δάσος αρχίσει να ξαναζωντανεύει. Την επόμενη χρονιά, σύμφωνα με τη Διεύθυνση Αναδασώσεων, έγιναν περιποιήσεις, δηλαδή βοτάνισμα και σκάλισμα, σε λιγότερα από τα μισά φυτεμένα φυτά και φυτεύτηκαν επιπλέον 32.000 νέα. Ανάμεσα στα δέντρα που φυτεύτηκαν και τις δυο φορές ήταν πεύκη, χαλέπιος και τραχεία, ακακία, δρυς, δύο είδη κέδρου, κουτσουπιά και δύο είδη σφενδάμου. Φυτεύτηκαν θάμνοι, όπως σπάρτο, αγγελική και πικροδάφνη.

Το 2003 αναγνωρίστηκε η ανάγκη να γίνουν ολοκληρωμένες και στοχευμένες επεμβάσεις για τη διαχείριση του δάσους, και έτσι προέκυψε το έργο “Προστασία και Αναβάθμιση του Περιαστικού Δάσους Θεσσαλονίκης (Σέιχ Σου)”. Το έργο περιλαμβάνει 11 παρεμβάσεις που αναλύονται σε 15 υποέργα. Την υλοποίηση των επιμέρους έργων ανέλαβαν η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης και η Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Θεσσαλονίκης. Το έργο συντονίζει η Διεύθυνση Σχεδιασμού και Ανάπτυξης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.

Στόχοι του έργου είναι η αντιπλημμυρική προστασία, η προστασία και περιβαλλοντική αναβάθμιση του δάσους και η ευαισθητοποίηση των πολιτών. Η κ. Χαντζαρίδου, υπεύθυνη του υποέργου για την ευαισθητοποίηση των πολιτών που υλοποιείται από τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης, μας πληροφορεί για τα θετικά αποτελέσματα του έργου ως τώρα.

“Τα αντιπλημμυρικά έργα που έγιναν είχαν σαν αποτέλεσμα τη ρύθμιση της ροής και την αναβάθμιση του Ελαιορέματος. Επίσης, το 2008 κατασκευάστηκαν 102 νέα φράγματα. Γίνεται πλέον εντατική παρακολούθηση του δάσους και έγκαιρη επέμβαση σε περίπτωση πυρκαγιάς, χάρη στα δασοτεχνικά και δασοκομικά έργα που υλοποιήθηκαν σε μεγάλο ποσοστό από το Δασαρχείο Θεσσαλονίκης. Τέτοια έργα είναι η βελτίωση και συντήρηση του δασικού οδικού δικτύου καθώς και καθαρισμοί και κλαδεύσεις για μείωση της καύσιμης ύλης.”

Στο θέμα της περιβαλλοντικής αναβάθμισης έχουν γίνει σπουδαίες ενέργειες. Κατόπιν της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης και μελέτης βιωσιμότητας του έργου που ολοκληρώθηκαν από τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης, έγιναν συμπληρώσεις και βελτίωσης της βλάστησης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη Διεύθυνση Αναδασώσεων, το 2008 έγιναν 223.600 φυτεύσεις κωνοφόρων και πλατύφυλλων και περιποιητικές εργασίες διάρκειας ενός έτους για τη συντήρησή τους. Παράλληλα, έγιναν επισκευές σε 10 ήδη υπάρχοντες χώρους αναψυχής και κατασκευάστηκαν 4 νέοι.

Τέλος, όσον αφορά τον τομέα της ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των πολιτών, η κ. Χαντζαρίδου υπεύθυνη αυτού του υποέργου, μας ενημερώνει για τις μέχρι τώρα δράσεις που υλοποιήθηκαν από τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης. 
“Δράσαμε κατόπιν εξειδικευμένου σχεδίου που εκπονήθηκε από τον Οργανισμό μας. Δημιουργήθηκε και διανεμήθηκε έντυπο και οπτικοακουστικό υλικό και οι ενέργειες δημοσιοποιήθηκαν σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Επίσης, οργανώθηκαν εκδηλώσεις, αθλητικοί αγώνες και ενημερωτικές συναντήσεις. Όλες οι δράσεις και το υλικό έχει αναρτηθεί και είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του έργου www.seihsou.gr.”

Δε συνέβαλλε μόνο η τεχνητή αναδάσωση

Όλη η παραπάνω ανθρώπινη δραστηριότητα, έβαλε γερές βάσεις ώστε να καταφέρει το δάσος να αναγεννηθεί σε πολύ μεγάλο ποσοστό με φυσικό τρόπο. Υπολογίζεται ότι το σημερινό αποτέλεσμα οφείλεται λιγότερο από 40% στους δασοκομικούς χειρισμούς (φυτεύσεις, αντιπλημμυρικά κτλ), και περισσότερο από 60% στη φυσική αναγέννηση. Άλλωστε, βασική αρχή για να είναι επιτυχημένη μία αναδάσωση είναι να γίνει σε μέρος το οποίο θα μπορούσε να αναγεννηθεί μόνο του με φυσικό τρόπο. Συν τοις άλλοις, μαζικές φυτεύσεις χωρίς επιπλέον έργα και χειρισμούς είναι μάταιο να γίνονται.

Η φυσική αναγέννηση είναι εμφανής σε πολλά σημεία. Περπατώντας μέσα στο δάσος, συναντά κανείς πολλά είδη τα οποία δε φυτεύτηκαν κατά τις διάφορες επεμβάσεις φύτευσης. Πολύ σημαντικό στοιχείο είναι τα νεαρά πεύκα τα οποία έχουν φυτρώσει από μόνα τους. Αυτό συμβαίνει, καθώς με την υψηλή θερμοκρασία της πυρκαγιάς ανοίγουν οι κώνοι των πεύκων και εκσφενδονίζονται προς διάφορες κατευθύνσεις οι σπόροι τους.

Επισκέψου το δάσος! Με προσοχή...

Είναι πολύ όμορφο να κοιτάς πίσω από την πόλη και να βλέπεις πράσινο τοπίο. Ακόμη πιο όμορφο είναι να ζεις το δάσος από κοντά και να απολαμβάνεις τα οφέλη που σου δίνει απλόχερα. Είναι τόσο κοντά στην πόλη, ώστε μπορεί να το επισκεφτεί ο καθένας. Υπάρχει εύκολη πρόσβαση με αυτοκίνητο σε πολλά σημεία, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι πρέπει να οδηγάει κανείς προσεκτικά, αργά και χωρίς να διαταράσσει την ησυχία του δάσους. Είναι πάρα πολλοί όσοι το επισκέπτονται για λόγους αναψυχής και άθλησης με ποδήλατο ή με τα πόδια. Το δίκτυο μονοπατιών και δασικών δρόμων οδηγούν τον επισκέπτη σε θέσεις θέας ή αναψυχής. Αποτελεί ιδανικό προορισμό τόσο για οικογένειες ή παρέες, όσο και για να βρει κάποιος προσωπική ηρεμία και ησυχία. Έτσι, τα παιδιά μπορούν σιγά σιγά να μαθαίνουν πώς είναι η ζωή στο δάσος, να αναγνωρίζουν βασικά είδη και να το προστατεύουν. Και αυτό ίσως είναι και το πιο σημαντικό: η προστασία και η αγάπη για αυτό το δώρο που έχουμε στην πόλη μας. Πρόσφατες είναι, άλλωστε, οι δύο εστίες φωτιάς που ξέσπασαν πριν λίγες μέρες στο δάσος. Μία τυχαία μέρα με πολύ αέρα. Μάλλον κάποιοι δεν μπορούν να καταλάβουν ακόμη πόσο πολλοί χρειάζονται και οι ίδιοι το δάσος.