Εισαγωγή: Οι μεταπτυχιακές σπουδές 1ου σταδίου (MSc, Mphil, MA κλπ) είναι μία εντελώς νέα εμπειρία εκπαίδευσης και παιδείας. Οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει κάποιος κατα τη διάρκεια των σπουδών είναι μεγαλύτερες όμως συγχρόνως στο τέλος ο απόφοιτος δρέπει καρπούς γνώσης που δεν περίμενε στο ξεκίνημα αυτής της περιπέτειας. Σε αυτό το δεύτερο μέρος θα προσπαθήσω να περιγράψω μερικές απο τις εμπειρίες μου σαν μεταπτυχιακός φοιτητής πρώτου σταδίου, ώστε να εξηγήσω ένα μέρος των δυσκολιών που μπορεί να συναντήσει κάποιος αλλά και τις ικανότητες που τελικά θα αποκτήσει με το πέρας των μεταπτυχιακών σπουδών.

Ο αναγνώστης πρέπει να λάβει υπόψιν του πως η περαιτέρω γενίκευση απο τις εμπειρίες μου σε αυτό το επίπεδο σπουδών, αν είναι όντως δυνατή, πρέπει να γίνει προσεκτικά μίας και πολλά μεταπτυχιακά προγράμματα έχουν τον ίδιο τίτλο ή ακόμα φαίνεται να έχουν παρόμοιο πρόγραμμα σπουδών, παρόλα ταύτα η διδασκαλία και η έρευνα που διεξάγεται ανα πανεπιστήμιο για το ίδιο θεωρητικά αντικείμενο μπορεί να είναι πολύ διαφορετική. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω της διαφορετικότητας στη φιλοσοφία μεταξύ των ιδρυμάτων, της παράδοσης, της χώρας που έχει βάση το πανεπιστήμιο και φυσικά του ακαδημαϊκού προσωπικού.

Πρώτα βήματα: Βασική επιδίωξη ήταν μέσα απο τις μεταπτυχιακές σπουδές να εμβαθύνω στη Δασολογική γνώση που προκάλεσε τόσο έντονα το ενδιαφέρον μου κατα τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών, ενώ επίσης να επεκτείνω τις ικανότητες μου σε ένα απο σημαντικότερα εργαλεία, διαχείρισης, μοντελοποίησης και παρακολούθησης του Δάσους και του Φυσικού Περιβάλλοντος - τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (GIS). Επέλεξα το Ηνωμένο Βασίλειο σαν χώρα προορισμού κυρίως λόγω της γλώσσας και το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου λόγω του υψηλού κύρους στις Γεω-επιστήμες και τον ερευνητικό προσανατολισμό στη διδασκαλία. Το πρόγραμμα που παρακολούθησα έχει τίτλο MSc in Geographical Information Science ενώ εκείνη τη χρονιά το πρόγραμμα σπουδών συνδύαζε εξαιρετικά μαθήματα GIS και Τηλεπισκόπησης. Σήμερα δυστυχώς τα μαθήματα Τηλεπισκόπησης είναι λιγότερα όμως παραμένει ένα απο τα πρωταρχικά αντικείμενα έρευνας στο πανεπιστήμιο.

Η πρώτη «δυσκολία» που αντιμετωπίσαμε με μερικούς απο τους συμφοιτητές μου ήταν το αρχικό μειονέκτημα σε επίπεδο γνωσιακής βάσης Γεωγραφίας και μέρους των Γεω-επιστημών. Ενώ τα μαθήματα ήταν φορτωμένα με πληροφορία, καθώς για παράδειγμα με κάθε διάλεξη ο υπεύθυνος λέκτορας μοίραζε ένα μικρό δέμα απο σημειώσεις σε κάθε φοιτητή ενώ επίσης η λίστα βιβλιογραφίας ήταν εκτενής, παρόλα ταύτα δεν υπήρχε χρόνος εμβάθυνσης στη θεμελιώδη γνώση της επιστήμης που σπουδάζαμε. Έτσι υπήρχε ένα συνεχές αίσθημα ημιμάθειας που ευτυχώς με τη μελέτη μειώνεται και τελικά εξαλείφεται. Φυσικά αυτό ήταν κάτι το αναμενώμενο ενω φαντάζομαι ότι συμβαίνει σε πολλά απο τα μεταπτυχιακά που ξεφεύγουν απο τα όρια των σπουδών σε προπτυχιακό επίπεδο. Θεωρώ ότι ειδικότερα οι Δασολόγοι / Περιβαλλοντολόγοι μόνο να ωφεληθούμε μπορούμε απο αυτή τη διαδικασία καθώς εξερευνώντας άλλες επιστήμες και αντικείμενα, είτε σαν μεταπτυχιακοί φοιτητές είτε σαν ερευνητές βελτιωνόμαστε σαν επιστήμονες αλλά και επαγγελματίες ενώ αποτελεί προθάλαμο διεπιστημονικής και επαγγελματικής συνεργασίας με άλλα αντικείμενα.

Παρά το αρχικό ΣΟΚ της έλλειψης γνωσιακής βάσης σε ένα αντικείμενο που εώς το ξεκίνημα της περιπέτειας του μεταπτυχιακου είχα ελαφρώς αγγίξει στη σχολή Δασολογίας, η κατανόηση τελικά πετυχαίνεται με το πέρασμα του χρόνου και αρκετής προσπάθειας. Παρόλα ταύτα εμβαθύνοντας μέσω των μαθημάτων και της μελέτης στα ερωτήματα που μας απασχολούσαν με τους συμφοιτητές μου, πολλές φορές επίσης απογοητευτήκαμε απο την υπερβολική απλότητα με την οποία αρκετές επιστήμες "κοματιάζουν" τη φύση σε "λογικά" αντικείμενα, ώστε να τη χωρέσουν σε επιστημονικά μοντέλα. Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας στις περιβαλλοντικές επιστήμες γίνεται με τη δημιουργία ή εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων. Εφόσον λοιπόν κάποιος αποφασίσει ότι τον ενδιαφέρει η μεταπτυχιακή έρευνα στις περιβαλλοντικές επιστήμες θα βρεθεί αντιμέτωπος σε μεταπτυχιακό επίπεδο με αρκετά μαθηματικά και στατιστική - (Δώστε μεγάλη βάση στα προπτυχιακά μαθήματα της Βιομετρίας και της Δασικής Διαχειριστικής).

Παράδειγμα: Στην επιστήμη της Γεωγραφικής Πληροφορίας η μελέτη του Δάσους και του Φυσικού Περιβάλλοντος γίνεται με τη χρήση αφαιρετικών γεωμετρικών αναπαραστάσεων και των χαρακτηριστικών τους (a.k.a γεωγραφικά δεδομένα). Έτσι έννοιες όπως τα όρια δασικών τμημάτων η δομή τους καθώς και οι εδαφικές και κλιματικές συνθήκες ενός δάσους αναπαριστώνται ως γραμμές πολύγωνα, σημεία ή συνεχείς επιφάνειες καννάβων. Παρόλα ταύτα για ένα Δασολόγο / Περιβαλλοντολόγο το δασικό οικοσύστημα αν και έχει όρια αυτά είναι εξαιρετικά ασαφή κάτι όμως που ἀλλες επιστήμες (π.χ Γεωγράφοι, Τοπογράφοι κτλπ) δεν αντιλαμβάνονται πλήρως απαιτόντας ένα σαφή προσδιορισμό μίας δασώδους περιοχής απο μία γεωγραφική έννοια όπως παρουσιάζεται η αποτύπωση ενός κτιρίου για παράδειγμα.

Δομή προγράμματος και Διπλωματική  (Dissertation): Θεωρώ ότι μία απο τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όσοι αποφασίζουν να κάνουν μεταπτυχιακό στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι ο χρόνος, ο οποίος είναι αντικειμενικά ελάχιστος. Στα πλαίσια του προγράμματος σπουδών (12 μήνες) τα μαθήματα είναι πολύ εντατικά και ο φόρτος εργασιών, είτε είναι σε μορφή επιστημονικών εγγράφων ή πρακτικών ασκήσεων, απορροφούν αρκετό χρόνο ενώ συγχρόνως δεν επιτρέπουν στο φοιτητή να εμβαθύνει στα επι μέρους αντικείμενα. Απο την άλλη πλευρά είναι σημαντικό ότι κατα τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο φοιτητής λαμβάνει επίσης εκπαίδευση σε ερευνητικές και επαγγελματικές δεξιότητες όπως για παράδειγμα η αποδοτική προφορική παρουσίαση (effective presentation), η εργασία σε ομάδες (workgroups), η σύνταξη επιστημονικών εργασιών για δημοσίευση (scientific papers) και η δημιουργία ερευνητικής αφίσας (research poster). Κατα τη γνώμη μου οι παραπάνω δεξιότητες «απογειώνουν» την αξία του αποφοίτου στην ελεύθερη αγορά ή τον ακαδημαϊκό χώρο.

Η διπλωματική εργασία (dissertation) κατα τη διάρκεια της οποίας ο φοιτητής απολαμβάνει περισσότερο χρόνο καρποφόρου έρευνας ξεκινάει συνήθως απο το Φθινόπωρο όπου αποφασίζεται το θέμα σε συνεργασία με τον υπεύθυνο καθηγητή που αναλαμβάνει την επίβλεψη της, ενώ ο σχεδιασμός της, το τεχνικό κομάτι και η σύνταξη της γίνεται μόλις μέσα σε πέντε μήνες. Κάνοντας μία παρένθεση εδώ, όπου μπορεί να αποτελέσει χρήσιμη πληροφορία για τους συναδέλφους που σκέφτονται το μεταπτυχιακό στο εξωτερικό, απο την εμπειρία μου τα μεταπτυχιακά (Taught MSc) στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι άμεσα συνδεμένα με την αγορά εργασίας οπότε και γίνονται με πολύ γρήγορους ρυθμούς ώστε ο φοιτητής να συνηθίσει την «πίεση» της ανοιχτής αγοράς. Αν και σε μερικά προγράμματα σπουδών δίνεται η δυνατότητα στο φοιτητή να επιλέξει ερευνητική κατεύθυνση (MSc by Research ή MPhil) όπου υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία προσαρμογής σπουδών αλλά και μεγαλύτερος χρόνος έρευνας στη διπλωματική (π.χ 6-7 μήνες για MSc by Research, ένα χρόνο για MPhil), επι το πλήστον αποτελούν το προθάλαμο της αγοράς εργασίας στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Παρόλα ταύτα στο τέλος του μεταπτυχιακού ακόμα και υπο αυτές τις διαφορετικές συνθήκες το «μικρόβιο» της έρευνας διεισδύει για τα καλά, ειδικότερα αν υπάρχει η προδιάθεση απο τα προπυχιακά έτη.

Χρηματοδότηση: Οι μεταπτυχιακές σπουδές πρώτου σταδίου στο εξωτερικό είναι μία πολυέξοδη διαδικασία. Δυστυχώς, στην Αγγλία οι ευκαιρίες χρηματοδότησης είναι ελάχιστες καθώς για τις υποτροφίες που προέρχονται απο την Αγγλική κυβέρνηση απαιτείται η παραμονή του υποψηφίου στη χώρα πριν την αίτηση για χρηματοδότηση τουλάχιστον για 3 χρόνια, ενώ για υποτροφίες που προέρχονται απο την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει πάρα πολύ μεγάλος ανταγωνισμός. Φυσικά υπάρχουν και τα αντίστοιχα κληροδοτήματα όπως στη χώρα μας όμως προς το παρόν δεν έχω ανακαλύψει κάποια βάση δεδομένων που να τα περιέχει όλα συγκεντρωμένα όπως υπάρχει στην Ελλάδα. Για τους φοιτητές που θέλουν να σπουδάσουν στη Σκοτία υπάρχει το ScottishAwardsAgencyforScotland (SAAS) όπου κάποιος μπορεί να κάνει αίτηση, ακόμα και αν δεν ζεί στη χώρα για 3 χρόνια, για υποτροφία που περιλαμβάνει ολόκληρο το ποσό των διδάκτρων ή το μισό. Συνήθως το SAAS δίνει προτεραιότητα σε μεταπτυχιακά με περιβαλλοντικό υπόβαθρο. Δυστυχώς το SAASδεν καλύπτει έξοδα τροφείας (stipend) όπως αντίστοιχες υποτροφίες απο ιδρύματα και οργανισμούς της Ελλάδας όπως είναι το ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ), το ίδρυμα Ωνάση ή το ίδρυμα Προποντίς.

Σε λίγες βδομάδες ακολουθεί το τρίτο και τελευταίο μέρος αυτής της σειράς άρθων που θα περιγράφει τις προκλήσεις της διδακτορικής έρευνας και των επιλογών που πλέον έχει μπροστά του ο νέος ερευνητής (junior researcher).

Για οποιαδήποτε απορία ή σχετική ερώτηση μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μου μέσω προσωπικού μηνύματος στο dasologoi.gr, email ή μέσω του φόρουμ

Δείτε εδώ το πρώτο μέρος