Βήμα 3ο: Διδακτορική Έρευνα
Κατα την άποψη μου, το πολύ ενδιαφέρον κομάτι της έρευνας σε οποιαδήποτε επιστήμη ξεκινάει κατα τη διάρκεια του Διδακτορικού Διπλώματος (PhD). Αυτό συμβαίνει διότι ο μέχρι πρότεινος προπτυχιακός/μεταπτυχιακός απόφοιτος έχει αντιληφθεί και έχει κριτικάρει εώς ένα βαθμό το θεωρητικό υπόβαθρο της επιστημής του με αποτέλεσμα να μπορεί να εντοπίσει και να ερευνήσει τα κενά στη γνώση. Με άλλα λόγια μπορεί να επεκτείνει τα όρια της γνώσης κατα ένα πολύ μικρό αλλά πολύ χρήσιμο ποσοστό εκεί που πραγματικά έχει νόημα να γίνει. Αν και ακόμα βρίσκομαι στα αρχικά στάδια της διδακτορικής μου έρευνας μπορώ να μοιραστώ κάποια απο τα θετικά και κάποιες απο τις προκλήσεις που αντιμετώπισα εώς σήμερα, ενώ συνάδελφοι δασολόγοι που βρίσκονται σε παρόμοι στάδιο της διατριβής τους ή έχουν τελειώσει με αυτό το κομάτι της ζωής τους μπορούν να κριτικάρουν, να επιβεβαιώσουν ή να συμπληρώσουν τις σκέψεις και εμπειρίες μου.
Πλεονεκτήματα:
Ι) Ένα απο τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα του Διδακτορικού νομίζω πως είναι η μεγαλύτερη ελευθερία στην έρευνα. Για παράδειγμα ο υπεύθυνος για τη διατριβή του κάθε υποψήφιου διδάκτορα ναι μεν παίζει το ρόλο του επιτηρητή και σκοπός του είναι η καθοδήγηση, παρόλα ταύτα ο υποψήφιος μπορεί να εξερευνήσει απο πολλές διαφορετικές πτυχές το αντικείμενο μελέτης του χωρίς να επικριθεί ή να βαθμολογηθεί για αυτό όπως για παράδειγμα στις μεταπτυχιακές σπουδές πρώτου επιπέδου.
ΙΙ) Το περιβάλλον εργασίας - έρευνας στο οποίο ένας διδακτορικός φοιτητής μπορεί να συμμετέχει ενεργά εφόσον το θελήσει είναι κατα την άποψη μου ένα απο τα αποδοτιότερα και περισσότερο δημιουργικά. Τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα αν και σήμερα αξιολογούνται ανάλογα με την ερευνητική τους δραστηριότητα – εκπαιδευτική διαδικασία οπότε και απαιτούνται υψηλότεροι ρυθμοί εργασίας σε σχέση με το παρελθόν, συνεχίζουν να αποτελούν ένα φιλόξενο περιβάλλον εργασίας για το ακαδημαϊκό προσωπικό και τους ερευνητές. Για παράδειγμα δύσκολα κάποιος θα συναντήσει όρια στο ωράριο, το διάλλειμα και τις ημέρες εργασίας όπως συμβαίνει σε εταιρίες της ελεύθερης αγοράς ή άλλους μεγάλους οργανισμούς. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι οι ερευνητές δεν εργάζονται αλλά έχουν τη πολυτέλεια να εργάζονται με τους δικούς τους ρυθμούς. Επι πλέον κατα τη διάρκεια του διδακτορικού ο ερευνητής μπορεί να αποκτήσει διδακτική εμπειρία σε επίπεδο πανεπιστημίου. Υπάρχουν πολλές ευκαιρίες ώστε κάποιος υποψήφιος διδάκτορας να αναλάβει εξ’ολοκλήρου την οργάνωση ενός μαθήματος (course organiser), να εργάζεται σαν βοηθός εργαστηρίου (demonstrator), να διδάσκει φροντηστιριακά μαθήματα (tutoring) ή να συμμετέχει σε εκπαιδευτικά ταξίδια. Τα παραπάνω μπορούν να εξασφαλίσουν σε κάποιον επιπλέον εισόδημα ενώ αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα για το ακαδημαϊκό βιογραφικό του.
ΙΙΙ) Η δημιουργία δικτύου με ερευνητές και ακαδημαϊκούς που έχουν συνεισφέρει στη Δασολογική επιστήμη. Για παράδειγμα όλοι οι συνάδελφοι Δασολόγοι, κατα τη διάρκεια των μεταπτυχιακών τους σπουδών πρώτου κύκλου, πρηροφορήθηκαν για την έρευνα πολλών ακαδημαϊκών μέσω των δημοσιεύσεων τους σε επιστημονικά περιοδικά ενώ επίσης χρησιμοποιήσαν τα αποτελέσματα ή τις μεθόδους για να προχωρήσουν τις δικές τους έρευνες. Κατα τη διάρκεια του διδακτορικού δίνεται η ευκαιρία να συναντήσει κάποιος αυτούς τους ανθρώπους και να “κλέψει” μέρος της γνώσης και της εμπειρίας τους.
ΙV) Η συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα. Η διδακτορική έρευνα δεν αποτελεί ένα ακόμα πτυχίο. Σήμερα ειδικά οποιοσδήποτε νέος ερευνητής πρέπει να αποκτήσει κατα τη διάρκεια της διδακτορικής έρευνας δεξιότητες και εφόδια που θα του επιτρέψουν στο μέλλον να διεκδικήσει θέσεις εργασίας στην ακαδημαϊκή κοινότητα ή στον ερευνητικό χώρο. Αυτό μπορεί να συμβεί με τη συνεισφορά του σε ερευνητικά προγράμματα, είτε απευθείας μέσω του υπεύθυνου καθηγητή με τον οποίο συνεργάζεται για την εκπόνηση του διδακτορικού ή μέσω του ακαδημαϊκού - ερευνητικού δικτύου που έχει δημιουργήσει. Η οποιαδήποτε ερευνητική συνεισφορά σε μεγάλα ή μικρά ερευνητικά προγράμματα εμπλουτίζει το ακαδημαϊκό βιογραφικό με δημοσιεύσεις ή ερευνητική εμπειρία.
Προκλήσεις:
Ι) Το διδακτορικό είναι μία πολυέξοδη διαδικασία, ιδιαίτερα αν γίνεται στο εξωτερικό. Στο Ηνωμένο Βασίλειο για παράδειγμα ένα διδακτορικό 36 μηνών κοστίζει περίπου 60000 ευρώ. Η τιμή αυτή περιλαμβάνει τα δίδακτρα τριών ετών (~15000 ευρώ), τα ερευνητικά/εργαστηριακά κόστη (~3000 ευρώ), έξοδα πρώτης εγκατάστασης (~2000 ευρώ), μηνιαία έξοδα (~1000 ευρώ), κόστη που δεν έχουν προβλεφθεί (~4000 ευρώ). Φυσικά όπως αντιλαμβάνεται κάποιος είναι σχεδόν αδύνατον, ιδιαίτερα με τις σημερινές οικονομικές συνθήκες, να γίνει το διδακτορικό χωρίς κάποια υποτροφία ή σπόνσορα εφόσον υπάρχει άμεση σύνδεση του διδακτορικού με τη βιομηχανία (π.χ πολλές εταιρίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας συνεργάζονται με πανεπιστήμια για παραγωγή νέας γνώσης στο αντικείμενο, ενώ αναλαμβάνουν τα κόστη των φοιτητών). Απο την άλλη η αναζήτηση υποτροφίας είναι επίσης μία δύσκολη και ψυχοφθόρα διαδικασία καθώς συνήθως υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός ενώ τα χρήματα δεν επαρκούν για τον χρονικό ορίζοντα του διδακτορικού. Ίσως μάλιστα χρειαστεί ο υποψήφιος διδάκτορας, ακόμα και αν έχει πλήρη υποτροφία, να κάνει αρκετές αιτήσεις για μικρά οικονομικά πακέτα (~500 - 2000 ευρώ) που θα τον βοηθήσουν να ολοκληρώσει μέρος της έρευνας του (π.χ εργασία πεδίου). Αν και η παραπάνω είναι μία αγωνιώδης και χρονοβόρα διαδικασία, αποτελεί επίσης θετική πρόκληση και σημαντικό μέρος της εκπαίδευσης ενός μελλοντικού ερευνητή.
ΙΙ) Η αμέσως μεγάλυτερη πρόκληση για κάποιον υποψήφιο διδάκτορα αλλά και μετέπειτα ερευνητή είναι ο εαυτός του. Αυτό συμβαίνει διότι σε όλη τη διάρκεια ενός διδακτορικού απαιτείται πολύ καλός προγραμματισμός και οργανωτικές ικανότητες, μιας και για την ολοκλήρωση του τελικού στόχου (π.χ παράδοση της διατριβής) απαιτείται η εκπλήρωση μικρών εβδομαδιαίων και μηνιαίων στόχων που πρέπει να τηρούνται με ευλάβεια. Ειδικότερα σήμερα αποτελεί μεγαλύτερη πρόκληση η τήρηση ενός χρονοδιαγράμματος εφόσον ο ερευνητής συνήθως «επιβαρύνεται» με επιπλέον εργασία όπως είναι η ανάπτυξη ακαδημαϊκού δικτύου, η παρακολούθηση σεμιναρίων και συνεδρίων, η συγγραφή και η συμμετοχή σε επιστημονικές εργασίες, η συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα κτλ.. Όλα αυτά αποτελούν σημαντικά εφόδια για τη μετέπειτα ερευνητική καριέρα, όμως επιβαρύνουν το οργανόγραμμα του διδακτορικού και κάποιος πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός με το καταμερισμό των εργασιών στη καθημερινότητα του.
Επίλογος Τριλογίας:
Σκοπός αυτής της σειράς κειμένων ήταν η πληροφόρηση των σημερινών φοιτητών Δασολογίας και Δασοπονίας καθώς και των αποφοίτων των σχολών για τις ευκαιρίες απασχόλησης του κλάδου μας στην έρευνα. Προσπάθησα να περιγράψω ένα πιθανό δρόμο ώστε κάποιος να φτάσει να απασχολείται τελικά σαν ερευνητής ενώ εστίασα περισσότερο στις δυσκολίες και τα πλεονεκτήματα του Βρετανικού Συστήματος όσον αφορά τις μεταπτυχιακές σπουδές και ερευνητικές δραστηριότητες.
Για να διαβάσετε τα προηγούμενα άρθρα της τριλογίας επισκεφτείτε τους παρακάτω δικτυακούς τόπους:
