Του Αλέξανδρου Κίτνη (δασολόγος-περιβαλλοντολόγος με ειδίκευση στα GIS).
Το άρθρο γράφτηκε στα μέσα του 2010 και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Πανελληνιας Κίνησης Δασολόγων.
Τον τελευταίο καιρό γίνεται μια μεγάλη συζήτηση για τους δασικούς χάρτες, μετά και την σύσταση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και τις προγραμματικές δηλώσεις της Υπουργού. Οι δασικοί χάρτες είναι όντως κάτι απαραίτητο για την Ελλάδα. Και είναι απαραίτητο όχι ως μια γενική παραδοχή, την οποία ακούμε καθημερινά από τα στόματα πολλών, αλλά για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Αναφορικά παραθέτω τους πιο σημαντικούς. Έλεγχος της αυθαίρετης δόμησης και της άναρχης επέκτασης των πολεοδομικών ιστών, οριοθέτηση των δασικών και εν γένει δημόσιων εκτάσεων και απελευθέρωση των δασικών υπηρεσιών από το άχαρο έργο των χαρακτηρισμών.
Από την φύση του το συγκεκριμένο έργο είναι διττής σημασίας. Να οριοθετηθούν οι δασικές εκτάσεις και εν συνεχεία να ενεργοποιηθεί το μαχητό τεκμήριο υπέρ του δημοσίου οριοθετώντας αυτόματα και τους ‘τίτλους ιδιοκτησίας’ για το δημόσιο. Το πρόβλημα που πρωτίστως προσπαθεί να λυθεί κατά τη γνώμη μου με τους δασικούς χάρτες είναι η δεύτερη επισήμανση, η οριοθέτηση της δημόσιας έκτασης. Δεν έχει τόσο σημασία ο χαρακτήρας της έκτασης, αφού δεν περνάει στο χάρτη η πληροφορία πχ αν η δασική έκταση είναι θαμνώνας ή αμιγές δάσος. Από την άλλη, η έλλειψη τίτλων ιδιοκτησίας από τη μεριά της πολιτείας και ο νόμος, που ορίζει πως όποια έκταση είναι δασική θεωρείται αυτόματα κατ’ αρχήν δημόσια, δεν αφήνει περιθώριο για διαφορετική ερμηνεία της σημασίας των δασικών χαρτών.
Εδώ ακριβώς είναι και το πρόβλημα όμως. Το κτηματολόγιο και οι δασικοί χάρτες λύνουν όντως πολλά από τα αναφερόμενα προβλήματα, αλλά δεν παύουν να είναι μια στατική οριοθέτηση εκτάσεων σε μια συγκριμένη χρονική στιγμή. Το περιβάλλον όμως είναι δυναμικό και απαιτείται από τον νομοθέτη να εκληφθεί ως τέτοιο. Το σύνταγμα ορίζει πως μια έκταση που υπήρξε οποιαδήποτε χρονική στιγμή δάσος ή δασική έκταση, διαχειρίζεται εσαεί ως τέτοια. Ο δασικός χάρτης μπορεί μεν να λαμβάνει υπόψη του την πρότερη κατάσταση των εκτάσεων (και αυτή εν μέρει, αφού εξετάζει μόνο τους ορθοφωτοχάρτες του 1945 αλλά όχι του 1960 ή άλλων ενδιάμεσων χρονολογιών), αλλά δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για τις εκτάσεις που μελλοντικά θα χαρακτηρίζονται ως δασικές και άρα χρήζουσες προστασίας και διαχείρισης. Δηλαδή δεν προβλέπεται θεσμικά η μεταβολή του δασικού χάρτη βάσει περιβαλλοντικών αλλαγών.
Το δασολόγιο (όρος που εσφαλμένα χρησιμοποιείται συχνά και στα ΜΜΕ ως συνώνυμο του δασικού χάρτη και κατ’ αντιστοιχία με τον όρο ‘κτηματολόγιο’) δεν λύνει το πρόβλημα. Το δασολόγιο είναι το επόμενο βήμα, μετά τους δασικούς χάρτες, στην διαχείριση του περιβάλλοντος. Θα περιλαμβάνει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των εκτάσεων τα οποία διαχειρίζεται μια υπηρεσία (πληροφορίες όπως η ηλικία του δάσους, η δασοπονική μορφή ή η διαχειριστική μέθοδος που ακολουθείται) .Αν ο δασικός χάρτης είναι αυτός που απαλλάσσει τις υπηρεσίες από τον ελεγκτικό και αστυνομικό χαρακτήρα που έχουν σήμερα, το δασολόγιο θα είναι ένα ουσιαστικό εργαλείο στην διαχείριση των δασικών εκτάσεων που έχουν υπό τη δικαιοδοσία τους. Το δασολόγιο προβλέπεται νομικά να ανανεώνεται περιοδικά σε τακτά διαστήματα (αν και δεν είναι ακριβώς ορισμένος ο χρόνος της περιοδικής αυτής ανανέωσης). Ο λόγος που το δασολόγιο δεν λύνει το πρόβλημα των περιβαλλοντικών αλλαγών ακόμα και αν προβλέπεται να ανανεώνεται, είναι πως το δασολόγιο εξ ορισμού πραγματοποιείται εντός των γραμμών που έχουν οριστεί από τον δασικό χάρτη.
Για αυτό, μπορεί να παρατηρηθεί το φαινόμενο να μην διαχειρίζεται ένα δάσος, απλά και μόνο επειδή δημιουργήθηκε από φυσική αναγέννηση μετά από τη σύνταξη του δασικού χάρτη και να διαχειρίζεται ένα υποβαθμισμένο φρυγανολίβαδο επειδή ήταν θαμνώνας το 1945.Και ποιος ιδιώτης δεν θα νοιώσει αδικημένος αν η δική του έκταση υπόκειται στην δασική νομοθεσία με τους όποιους περιορισμούς έχει αυτό, ενώ του διπλανού δεν εμπίπτει στη δασική νομοθεσία έχοντας ακριβώς την ίδια βλάστηση, η οποία όμως εμφανίστηκε μετά την σύνταξη του δασικού χάρτη. Το πρόβλημα αυτό δημιουργείται γιατί χρησιμοποιούμε δυο εργαλεία που έχουν δημιουργηθεί για άλλους σκοπούς. Τον δασικό χάρτη, που έχει δημιουργηθεί για να λύσει (και) προβλήματα ιδιοκτησίας δια της πλαγίας οδού και το δασολόγιο, που έχει δημιουργηθεί για καθαρά περιβαλλοντικά θέματα διαχείρισης.
Εν κατακλείδι πιστεύω πως είναι προφανές πως είναι απαραίτητη είτε η τροποποίηση των προδιαγραφών των δασικών χαρτών ώστε να επιδέχονται ανανέωσης, είτε η δυνατότητα επέκτασης της εφαρμογής του δασολογίου και η εφαρμογή της δασικής νομοθεσίας και στις εκτός των ορισμένων από τους δασικούς χάρτες εκτάσεις, από τη στιγμή μάλιστα που θα έχουν απαλειφτεί οι τριβές λόγω ιδιοκτησιακού.
ΥΓ. Η ολοκλήρωση των δασικών χαρτών προβάλλεται ως ένα μεγάλο περιβαλλοντικό έργο. Προσωπική άποψη του συγγραφέα είναι πως οι δασικοί χάρτες ναι μεν είναι κάτι πολύ θετικό, αλλά λύνουν τόσα πολλά προβλήματα άλλης φύσεως, που η πολιτεία θα πρέπει να με πείσει για τις περιβαλλοντικές της ευαισθησίες την επόμενη της σύνταξης των δασικών χαρτών, όταν και θα τεθούν προς συζήτηση και επίλυση τα αμιγώς περιβαλλοντικά προβλήματα. Και αυτό θα γίνει με πράξεις όπως η χρηματοδότηση και στήριξη του δασολογίου, η στελέχωση των αρμόδιων τμημάτων χαρτογράφησης, η εκπαίδευση υπαλλήλων στα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών και (επιτέλους) η διαχείριση των δασών και των δασικών εκτάσεων.
